Zondagscolumn 10

Zondag 7 juli 2024

Eindelijk is het zover: de Drielandentrein rijdt!

Althans, in theorie. De lijn wordt uitgebaat door Arriva Limburg en dan weet je het maar nooit. En ik zeg expres Arriva Limburg, want mijn ervaring met hun collega’s in het noorden is een heel andere. Maar laat ik niet op de zaken vooruit lopen.

30 juni 2024 was weer eens zo’n dag waarop treinnerds konden warm lopen voor een noviteit: de Drielandentrein vertrok voor het eerst uit Luik om via Maastricht naar Aken te rijden. Eindelijk. Het heeft ontzettend veel voeten in de aarde gehad om meneer en mevrouw Jansen uit Valkenburg in de gelegenheid te stellen om zonder overstap naar Luik te reizen.

De uitvoering van dit nobele idee begon goed: Arriva schafte acht FLIRT-treinen aan die onder zowel Nederlandse als Duitse en Belgische hoogspanning kunnen rijden. Dat is een verstandig begin. Maar wat volgde was een sage die zowel exemplarisch is voor de Europese samensmelting van de nationale spoornetwerken als een niveau van mismanagement waarmee je jezelf gigantisch voor lul zet.

In het voorjaar van 2018 werd begonnen met de elektrificatie van het spoor tussen Landgraaf en Herzogenrath opdat Arriva - houder van de Limburgse concessie - per 9 december 2018 kon doorrijden naar Aken. Terwijl de kabels op tijd werden opgeleverd, bleek Arriva haar Duitse toelating nog niet rond te hebben. Op 27 januari 2019 kreeg Arriva, die van lieverlee maar bussen had ingezet, een tijdelijke vergunning tot 1 juni. De trein kon dus gaan rijden, maar dreigde per 1 juni alweer te moeten worden gestaakt. Op 31 mei kwam alsnog de permanente toelating rond.

Hetzelfde probleem speelde in België. Ook daar kon Arriva niet per 9 december 2018 gaan rijden omdat hun FLIRTjes niet beschikten over ETCS, een beveiligingssysteem dat sinds 2014 (!) verplicht is op het Belgische spoor. Die moesten dus alsnog worden ingebouwd. Dat gebeurde pas in 2022. Het plan om per 10 december 2023 dan eindelijk te gaan rijden werd niet gehaald omdat de aanvraag te laat werd ingediend. "Door onvoorziene omstandigheden."

En toen het testrijden eindelijk kon beginnen, werden in december '23 en januari '24 alle acht treinstellen uit de vaart gehaald en vervangen door bussen. Pas in maart 2024 kwam de goedkeuring tot stand en zou de trein vanaf 9 juni daadwerkelijk van start gaan. Spoorschade na hevige regenval zorgde nog even voor een laatste uitstel, maar op 30 juni 2024 begaven hordes treinnerds, spoorliefhebbers en ongetwijfeld enkele bobo's zich naar Luik voor de inauguratierit.

En dan zou je denken dat alles wel zo'n beetje goed geregeld is. Ha! Think again!

Tussen Aken en Maastricht rijdt de trein onder de Limburgse concessie. Tussen Maastricht en Eijsden onder de landelijke. En in België is het een Belgische trein, inclusief Belgische machinist en conducteur die slechts hun Break (het voormalige Belgische materieel) hebben ingewisseld voor Arriva-materieel.

Het is daarmee de enige trein op het Nederlandse spoor die onder twee concessies valt en waarmee OV-chipkaarthouders moeten omchecken op station Maastricht. En dan heb je nog een Belgisch kaartje nodig ten zuiden van Eijsden. Het doel van de Drielandentrein is immers om mensen uit Heerlen en Valkenburg en Meerssen zonder overstap naar Luik te kunnen vervoeren. Waarom niemand erop gekomen is om het traject Maastricht Randwyck-Eijsden bij de Limburgse concessie onder te brengen om in ieder geval het omchecken te elimineren, is een vraag voor de toekomstige geschiedschrijving. 

Mijn oplossing was om een kaartje bij NS Internationaal aan te schaffen van Maastricht naar Luik met 100% korting in Nederland. (Dit enkeltje kostte €4,70.) Want ja, ik wilde die Drielandentrein weleens uitproberen: van Aken naar Luik. Van de week had ik een dag vrij om dit idee uit te voeren.

Die dag begon natuurlijk op Cape Clear Central, het hoofdstation van Den Helder, Nieuwediep Hauptbahnhof. Daar kun je twee keer per dag – in de ochtendspits – op een trein stappen die crosscountry naar Zuid-Limburg rijdt. Er stonden twee gekoppelde stellen klaar en ik stapte in de voorste, omdat ik enerzijds altijd in de voorste stap (rustiger) en ten tweede wist dat alleen het voorste stel ook daadwerkelijk zou doorrijden naar Maastricht.

(Dat kan alleen als er twee treinstellen staan. Als er eentje staat, koppelt deze in Alkmaar aan op een gereedstaand stel dat vanuit Eindhoven alleen doorgaat – zodat het stel uit Den Helder nooit Maastricht bereikt.)

Een paar uur later stapte ik in Sittard uit, haalde een kop koffie bij de AH To Go en nam de intercity naar Heerlen. In Heerlen wilde ik overstappen op de trein naar Aken, maar die bleek 25 minuten vertraging te hebben. Uiteraard. Het is werkelijk iedere keer raak met Arriva Limburg, wanneer ik er ook gebruik van maak. En toen de trein eenmaal kwam en even later de Duitse grens passeerde, kwam vanuit de cabine het bericht dat de rit in Herzogenrath werd gestaakt in verband met de opgelopen vertraging. Ruim tien minuten later verscheen de volgende Arriva-trein die wel door reed naar Aken.

Ik arriveerde daar rond 11.45. Perfect: zo kon ik snel even lunchen bij McDonald's en de trein van 12.17 naar Luik nemen. 

Die trein vertrok op tijd. Hosanna? Ha! Al snel stond er op het beeldscherm in het compartiment dat we niet verder zouden rijden dan Heerlen. Ik zal u de krachttermen die mij ontfloepten onthouden, maar hier strandde dus mijn poging om de rit in zijn geheel te maken. Ik kon me er na een korte nacht en de lange reis niet toe brengen om terug te keren naar Aken in de hoop dat het een uur later wel goed zou gaan. Wellicht was dit anders geweest in het gezelschap van een andere treinreisliefhebber, maar alleen reizend voelde ik geen enkele druk.

"Dames en heren," riep de machinist om. "Wij rijden niet verder dan Heerlen, maar blijft u rustig zitten. Over een half uur gaan we verder naar Maastricht."

Geen reden, geen excuus. Wellicht moest de man gewoon nodig schijten. Deze mongolide bedrijfsvoering roept de vraag op: waarom gaat het bij de Arrivanen in het noorden wel goed? Qua Limburg ben ik zo ondertussen van mening dat dit bedrijf van het spoor moet worden gehaald. 

De intercity naar Sittard stond klaar. Prima. Ik reisde terug naar Sittard en door naar Maastricht. Met NS heb je in ieder geval meer zekerheid dat je trein rijdt. En in Maastricht zag ik zowaar de trein naar Luik staan. De rit van 13.16 uur had 25 minuten vertraging. 

Ik rende erheen, maar de deuren zaten al op slot. Ik liep naar de cabine om te vragen of ik alsjeblieft nog mee mocht. Nee, zei de Belgische conductrice. Ze hadden al 25 minuten vertraging en wachtten op het groene sein.

Uiteindelijk pakte ik de volgende. En dan krijg je iets aparts: NMBS-personeel in een Arriva-trein. De conducteur liep voor het vertrekbevel steeds van de open deur naar de cabine, pakte zijn sleutel en ging terug naar de open deur om het vertrekbevel te geven. Op zijn dooie gemak. Ja, zo liep de trein sowieso al vertraging op. Anderzijds: de man controleerde tenminste. Een andere constatering was dat ik mijn telefoon wel onder Nederlandse hoogspanning kon opladen, maar niet onder de Belgische. 

Enfin, uiteindelijk aangekomen op Luik. Liège-Guillemins is een waanzinnig mooi station, maar ik nam dezelfde trein weer terug naar Maastricht. Het was tijd voor een biertje of twee op het Vrijthof. Hoog tijd.